Những Điểm Cơ Bản về Máy Ảnh #1: Khẩu độ

Điều đầu tiên cần cân nhắc khi chụp ảnh bằng một chiếc máy ảnh số là tác động của khẩu độ đối với ảnh của bạn. Hoàn thiện ảnh sẽ thay đổi thế nào phụ thuộc vào việc mở hay khép khẩu? Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu các tác động của việc thay đổi khẩu độ đối với độ sâu trường ảnh bằng cách so sánh vài ví dụ, và tìm hiểu về khái niệm số f. (Người trình bày: Tomoko Suzuki)

Khẩu độ kiểm soát lượng ánh sáng đi vào ống kính

Những điểm cần lưu ý

- Khẩu độ càng lớn (có nghĩa là số f càng nhỏ), thì hiệu ứng bokeh càng lớn.
- Khẩu độ càng nhỏ (có nghĩa là số f càng LỚN), thì vùng đúng nét (độ sâu trường ảnh) càng lớn.
- Lượng ánh sáng đi vào cảm biến có thể được kiểm soát bằng cách mở/khép khẩu.
 

Khẩu độ cho phép chúng ta kiểm soát lượng ánh sáng đi vào ống kính. Khi mở khẩu, lượng ánh sáng nhiều hơn có thể đi vào, và ngược lại, khi khép khẩu, lượng ánh sáng ít hơn có thể đi vào ống kính. Giá trị chữ số về chênh lệch khẩu độ được gọi là số f. Các số f tiêu chuẩn là: f/1.4, f/2, f/2.8, f/4, f/5.6, f/8… v.v. Mở khẩu sẽ giảm số f trong khi khép khẩu sẽ tăng số f.

Khi số f thay đổi, không chỉ lượng ánh sáng đi vào máy ảnh thay đổi, mà kích thước của vùng ảnh đúng nét cũng thay đổi. Số f càng nhỏ, vùng ảnh đúng nét càng nhỏ. Ngược lại, số f càng lớn, vùng ảnh đúng nét càng lớn. Số f lớn dẫn đến ảnh sắc nét đến tận hậu cảnh.

Ở số f nhỏ nhất, bạn có được "khẩu độ tối đa". Khẩu độ này cho phép lượng ánh sáng lớn nhất có thể đi vào, và cũng là khi bạn có được hiệu ứng bokeh nổi bật nhất ("lớn nhất").

Điều chỉnh phạm vi của vùng đúng nét bằng cách điều chỉnh khẩu độ

EOS 5D Mark III/ EF50mm f/1.8 STM/ FL: 50mm/ Aperture-priority AE (f/1.8, 1/800 giây, EV+0,7)/ ISO 100/ WB: Manual

f/1.8

EOS 5D Mark III/ EF50mm f/1.8 STM/ FL: 50mm/ Aperture-priority AE (f/5.6, 1/80 giây, EV+0,7)/ ISO 100/ WB: Manual

f/5.6

EOS 5D Mark III/ EF50mm f/1.8 STM/ FL: 50mm/ Aperture-priority AE (f/16, 1/40 giây, EV+0,7)/ ISO 400/ WB: Manual

f/16

Khi mở khẩu, số f sẽ giảm. Vùng đúng nét của ảnh sẽ giảm, và hiệu ứng bokeh sẽ nổi bật hơn (hay "lớn hơn"). Ngược lại, khi khép khẩu, số f sẽ tăng. Vùng đúng nét sẽ tăng, và hiệu ứng bokeh trở nên ít rõ hơn.

Khái niệm 1: Độ Sâu Trường Ảnh

Hiệu ứng bokeh cũng nổi bật hơn khi khoảng cách lấy nét gần nhất ngắn hơn. Phạm vi lấy nét (vùng ảnh đúng nét) được gọi là "độ sâu trường ảnh". Khi phạm vi này nhỏ, nó được gọi là "độ sâu trường ảnh nông". Tương tự khi phạm vi này lớn, đây là "độ sâu trường ảnh sâu".

EOS 5D Mark III/ FL: 50mm/ Aperture-priority AE (f/1.8, 1/80 giây, EV+0,7)/ ISO 100/ WB: Auto
Độ sâu trường ảnh nông f/1.8

EOS 5D Mark III/ FL: 50mm/ Aperture-priority AE (f/16, 1/40 giây, EV+0,7)/ ISO 4000/ WB: Auto
Độ sâu trường ảnh sâu f/16

A: Độ sâu trường ảnh tiền cảnh
B: Độ sâu trường ảnh hậu cảnh
C: Vị trí tiêu điểm
Thể hiện như tỉ lệ giữa khoảng cách từ vị trí tiêu điểm đến độ sâu trường ảnh tiền cảnh, và khoảng cách từ vị trí tiêu điểm đến độ sâu trường ảnh hậu cảnh, tỉ lệ tiêu điểm được gọi là 1:2 tiền cảnh: hậu cảnh.

Khái niệm 2: Mối quan hệ giữa khẩu độ và số f

Các thiết lập phơi sáng, cũng thường được các nhiếp ảnh gia gọi là "f stop" cho phép bạn điều chỉnh lượng ánh sáng đi vào máy ảnh. Các thiết lập này cũng được gọi là "EV", hoặc giá trị phơi sáng. Tăng 1 stop khẩu độ sẽ giảm một nửa lượng ánh sáng đi vào máy ảnh. Ngược lại, giảm 1 stop khẩu độ sẽ tăng gấp đôi lượng ánh sáng đi vào máy ảnh. Đối với hầu hết các máy ảnh DSLR, ngoài 1 stop tiêu chuẩn, bạn còn có thể cài đặt số stop ở các khoảng tăng 1/2 và 1/3. Ví dụ, nếu bạn cài đặt 1/3 stop, phạm vi một stop hoàn chỉnh giữa f/2.8 và f/4 được chia thành 3 phần, do đó nó trở thành f/2.8→f/3.2→f/3.5→f/4. Việc sử dụng 1/3 stop cho phép bạn có thể tinh chỉnh lượng ánh sáng đi vào máy ảnh.

Thông tin hữu ích: Khẩu độ tối đa khác nhau tùy ống kính

Có các ống kính zoom có số f lớn được cung cấp như f/3.5-5.6. Các ống kính này được gọi là "ống kính zoom có khẩu độ khả biến", trong đó khẩu độ thay đổi theo độ dài tiêu cự. Trong trường hợp ống kính EF24-105mm f/3.5-5.6 IS STM, khẩu độ (số f) ở đầu góc rộng (24mm) là f/3.5, và khẩu độ ở đầu tele (105mm) là f/5.6. Các ống kính có khẩu độ không thay đổi ngay cả khi độ dài tiêu cự thay đổi được gọi là "ống kính zoom khẩu độ cố định".

A: Khẩu độ tối đa (đầu góc rộng)
B: Khẩu độ tối đa (đầu tele)